پراید که از خط تولید خارج شد، محمدعلی تیموری، مدیرعامل وقت سایپا سودای توسعه محصول گسترده‌ای در سر داشت. پروژه‌های پر شماری که می‌توانستند گروه خودروسازی سایپا را در نبود گاو شیردهی که دیگر تولید نمی‌شد، سر پا نگه دارند. پروژه‌های پر شماری که تحت عنوان سایپا نوین شکل گرفته بودند. سال 1401 با انتشار مطلبی پیرامون این بلند پروازی‌ها، بخش عمده‌ای از این پروژه‌ها را مورد بررسی قرار دادیم. نقطه اشتراک تمام آن‌ها این است که قرار بود تا سال 1404 که حالا چهار ماه از آن سپری شده، اجرایی شوند. به همین منظور این پرونده را مورد بازخوانی قرار می‌دهیم تا ببینیم سایپا چقدر توانسته به وعده‌های خود پایبند بماند.

        بخوانید -> نگاهی به تمام محصولات سایپا تا 1404

آریا و شاهین اتوماتیک

شاهین، پیشرفته‌ ترین محصول سایپا که در آن زمان دو سال از ورودش به بازار می‌گذشت، قرار بود با تیپ‌های جدید وارد بازار شود. نمونه‌های مجهز به گیربکس اتوماتیک این خودرو نخستین و دم دستی ‌ترین پروژه‌ای بود که سایپا می‌توانست آن را اجرایی کند. یک تیپ CVT برای شاهین تعریف شد که با همان موتور نمونه دنده‌ای همراه بود و یک تیپ دیگر با موتور ME16 که به یک جعبه دنده اتوماتیک استپ ترونیک مجهز است. قرار بود هر دو نسخه امکاناتی فراتر از نسخه دنده‌ای شاهین G ارائه ‌دهند.

قرار بود همین ترکیب پیشرانه و جعبه دنده، برای سایپا آریا نیز ارائه شود که به نوعی نسخه هاچ‌بک کراس سایپا شاهین به شمار می‌رود. سایپا وعده داده بود تمام این خودروها در نیمه دوم سال 1401 وارد بازار شوند.

شاهین CVT در تعداد محدود از نیمه دوم 1402 وارد بازار شد، شاهین با موتور ME16 و گیربکس اتوماتیک از 1403 به بازار آمد و تا امروز که در پنجمین ماه از سال 1404 هستیم، سایپا آریا حتی به مرحله فروش و پیش فروش هم نرسیده و بعید به نظر می‌رسد تا سال 1405 پای آن به خیابان باز شود.

سایپا پاژ، جانشین اقتصادی پراید

سایپا پاژ، پروژه خودروی اقتصادی سایپا که بر پایه رنو کویید شکل گرفته بود و قرار بود به صورت مشترک با ایران‌خودرو توسعه پیدا کند و هر یک از این دو خودروساز، محصول مورد نظر خود را با چهره اختصاصی خود به بازار عرضه کنند. خودرویی که از نظر اندازه با سایپا 111 قابل قیاس بود و وعده داده شده بود در آن از موتورهای جدید 3 سیلندر استفاده شود. امروز در میانه سال 1404، پروژه سایپا پاژ در سکوت مطلق به فراموشی سپرده شده است.

خودروهای جدید زامیاد

برای زامیاد، تجاری‌ساز سایپا هم دو پروژه جدید تعریف شد و قرار بود تا پایان سال 1401 اجرایی شود. وانت جدید زاگرس که در حقیقت نسخه ریبج شده از فودی F22 است. سایپا در زمینه افزایش داخلی سازی این محصول، قراردادی را با سه خودروساز بخش خصوصی امضا کرد تا در این زمینه هم‌افزایی صورت بگیرد و این خودرو در همان سال به تولید انبوه برسد. جالب است بدانید سایپا به اندازه‌ای در عرضه این محصول ناکام بود که نام زاگرس در آمارنامه رسمی تولید خودرو که توسط وزارت صمت منتشر می‌شود، در کنار مدل تیوان و صحرا قرار می‌گرفت. جمع تولید این سه مدل در سال 1401 تنها 67 دستگاه و در سال بعد آن تنها 345 بوده است؛ یعنی کم‌تر از 500 دستگاه در دو سال.  تولید هر سه مدل، در سال 1403 به صفر رسیده است. این در حالی است که محصولات کاملا مشابه این خودروها در خودروسازی ایلیا و ماموت، تیراژ تولیدی بالغ بر 8000 دستگاه داشته است.

زامیاد هامون، پروژه دیگری بود که تیموری وعده داده بود تا پایان سال 1401 از آن رونمایی شود. هامون یک ون دماغ دار با طراحی بسیار ابتدایی بود که بر پایه پلتفرم وانت زامیاد طراحی شده بود و قوای محرکه مشترکی با وانت پیر زامیاد داشت. این خودرو در ایران طراحی شده بود و نمونه اولیه آن نیز ساخته شد، اما سایپا هنوز حتی آن را رونمایی نکرده است.

تازه‌های سایپا دیزل

سایپا دیزل اما انگار تنها شرکتی در گروه سایپا است وعده‌هایش عملی شده است. کامیونت فوتون M4 در بخش کامیون‌های سبک و سری جدید از کشنده دانگ فنگ KX از برنامه‌های سایپا دیزل بود که هر دو عملیاتی شده است و حتی این شرکت محصولات بیشتری را برای عرضه به بازار آماده کرده است.

سه سواری سایپا برای 1402

سایپا با کنار گذاشتن تیبا، تیبا2 و ساینا، فضا را برای معرفی و تولید خودروهای اطلس و سهند آماده کرد. این دو خودرو بر پایه همان پلتفرم X200 گروه سایپا طراحی شد. سهند و اطلس علاوه بر ویژگی‌های ظاهری، سطح امکانات بالاتری را نیز به مشتری ارائه می‌دهند. سایپا وعده داده بود این دو محصول را در نیمه نخست سال 1402 وارد بازار کند. این وعده با تاخیر یک ساله همراه بود. تعداد محدودی اطلس در روزهای پایانی اسفند 1402 به مشتری‌ها تحویل داده شده، اما سهند زودتر 1403 به خیابان نیامد.

پروژه کذایی سیتروئن C3-XR هم طبق وعده‌های آبان 1401 تیموری قرار بود تحت عنوان پروژه M44  در سال 1402 به بازار معرفی شود. این پروژه که نخستین بار در نمایشگاه خودروی مشهد 1395 به نمایش گذاشته شده بود، در پایان تابستان 1401 یک بار دیگر در نمایشگاه تحول صنعت خودرو نامش بر سر زبان‌ها آمد. حالا سایپا در حالی که این محصول به طور کامل از خطوط تولید سیتروئن در سراسر دنیا خارج شده، آن را با واسطه از شریک چینی سیتروئن آماده تولید و عرضه به بازار کرده است. بهار 1404 یک بار دیگر این خودرو به مردم ایران معرفی شد.

سه خودرو برای آینده

از دیگر برنامه‌های خودروسازی سایپا کنار گذاشتن وانت 151 از چرخه تولید و جایگزین کردن آن با یک وانت شهری جدید با نام 251 است. سایپا 251 که با نام سایپا سپهر تجاری سازی خواهد شد، یک خودروی باری شهری است که بر پایه پلتفرم X200 طراحی شده است. این خودرو نسبت به وانت 151 از اتاقی بزرگ‌تر بهره‌مند است و احتمالا با پیشرانه M15 سایپا همراه خواهد شد. سپهر هم قرار بود در سال 1402 رونمایی شود، اما تا امروز این پروژه نیز مسکوت مانده است.

پروژه P90 که به L90 ایرانی شهره است، در ابتدای 1402 رونمایی شد و طبق وعده‌های سایپا قرار بود از سال 1403 دوباره روی خط تولید قرار بگیرد. هر چند نمونه‌های آزمایشی این خودرو تولید شده، اما امروز در میانه 1404 هنوز خبری از زمان عرضه این خودرو نیست. سایپایی‌ها با طراحی این محصول فکری برای جانمایی آن در سبد محصولات خود نکرده بودند و امروز یکی از چالش‌های این شرکت، نحوه قیمت‌گذاری آن است. P90 که تا کنون به نام‌های کادیلا، پارس تندر، پارس آریا و پارس نوآ تغییر نام داده، با بهره مندی از موتور تنفس طبیعی ME16 رقیبی مستقیم برای شاهین است.

اولین محصول از پلتفرم SP0 که نسخه کوچک شده پلتفرم SP1 است، یک هاچ‌بک شهری است که نخستین بار در نمایشگاه تحول صنعت خودرو ایران به نمایش درآمد. این هاچ‌بک کوچک که با نام لیدا شناخته می‌شود در مرحله تحقیق و توسعه است و هر چند قالب‌های اسکلت بدنه و ماکت یک به یک آن در شهریور ماه 1402 به نمایش عموم درآمد، اما بعدتر تیموری در جایی اعلام کرد این خودرو را به چانگانی‌ها سپرده تا آن‌ها نیز طراحی ظاهری مورد نظر خود را روی آن پیاده کنند. تا امروز این پروژه نیز به نقطه اجرایی نرسیده است.

همکاری دوباره با شرکای قدیمی

همزمان با این پروژه‌ها که قرار بود سایپای نوین را ترسیم کنند، سایپا مذاکرات خود را برای واردات خودرو آغاز کرد. نمونه‌هایی از مدل‌های UNI-T و CS35 پلاس در گام نخست وارد ایران شد، هر چند پروژه CS35 پلاس در کنار مدل CS55 پلاس از فاز واردات به فاز تولید رسیده است، اما پروژه پر سر و صدای چانگان Uni-T در نطفه خفه شد و حتی یک دستگاه از آن نیز به بازار عرضه نشد. زوتی T300 که با نام DL5 به ایران آمد، تنها در تعداد محدود به بازار عرضه شد و حالا پس از ورشکستگی دوباره زوتی، جز دردسر چیزی برای مشتریانش ندارد. پروژه واردات رووی eRX5 پس از تغییر سه مدیرعامل و گذشت دو سال، چند روز پیش بالاخره به مشتریانش تحویل شد، اما معلوم نیست پارس خودرو چقدر بتواند به عرضه آن ادامه بدهد. پروژه نیسان تیدا در حد یک کاتالوگ کاغذی باقی مانده و خبری از آن نیست. پروژه واردات و عرضه محصولات لیپ موتور در حد چند نمونه باقی مانده، در حالی که شرکت‌ نوپایی همچون شتابران، توانسته این محصول را به خیابان برساند.

بازخوانی این پرونده پس از سه سال و نگاهی به وضعیت پروژه‌های تعریف شده در سایپا، نشان از ضعف شدید مدیریتی در این مجموعه دارد. به وضوح می‌توان دریافت که هیچ استراتژی بلندمدتی در این گروه خودروسازی وجود ندارد. عمر مدیریتی در سایپا به اندازه‌ای کوتاه است که در همین مدت کوتاه سه ساله، دو مدیرعامل جدید بعد از محمدعلی تیموری روی کار آمده‌اند. اگر هر یک از این مدیران دستور توقف یا تغییر در هر یک از پروژه‌ها را بدهند، بدیهی است چیزی جز وضعیت کنونی از سایپا باقی نمی‌ماند. چیزی شبیه به یک پوسته ظاهری از خودروسازی که هر روز توخالی‌تر می‌شود.