همواره بحث واسطه‌ها و دلال‌ها در بازار یکی مهم‌ترین دغدغه‌های مصرف کننده و تولیدکننده است، زیرا سیستم توزیع به نحو درستی مدیریت نشده و گاهی با چرخش بی اندازه کالا قیمت تمام شده برای مشتری بیش از آن چیزی که باید پرداخت کند، می‌شود.

بازار قطعات خودرو یکی از این بازارهای پر تلاطم و پر واسطه است. زیرا معمولا تفاوت قیمت تولید و عرضه زیاد بوده و نقش بنکدار و بعد هم دلال به شدت تعیین کننده است. گاهی برخی کالا در بازار بین دو یا سه دست در داخل بازار بین کسبه جا‌به‌جا شده و در نهایت با قیمت بالاتری به دست مشتری می‌رسد که همین امر بعضا باعث سودجویی‌ها در عرضه کالا تقلبی و زیر پله‌ای نیز می‌شود.

حال با پویش خرید شفاف در واقع قیمت تمام شده تولیدکننده مشخص شده و روی کالا از جمله قطعات خودرو درج شده و زمانی که به طور مثال تنها 21 درصد برای سیستم توزیع، عمده فروش به خرده فروش و حمل و نقل در نظر گرفته شده است در نهایت قیمت نهایی مشخص بوده و مشتری بدون در نظر گرفتن تعداد واسطه‌ها مبلغی را به فروشنده پرداخت می‌کند که در واقع حق وی است.

اجرا و ابلاغ این دستورالعمل که توسط سازمان حمایت از تولید کنندگان و مصرف‌کنندگان و بر اساس مفاد سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مدیریت و پیگیری می‌شود، به تازگی وارد مرحله جدید خود شده که در آن قطعات یدکی خودرو نیز مشمول این طرح شده‌اند. در همین راستا، سازمان حمایت لیست ۹ گروه کالایی جدیدی را منتشر کرد که از ۲۳ بهمن ماه در راستای مرحله چهارم پروژه شفاف‌سازی قیمت، ملزم به درج قیمت تولیدکننده (به جای قیمت مصرف کننده) شده‌اند.

همانطور که در مراحل قبلی این پروژه تاکید شده، قیمت تولیدکننده/ واردکننده درج شده بر روی کالا باید عیناً منطبق با قیمت فروش براساس صورتحساب‌های صادره (فاکتورهای فروش) باشد. همچنین برای بهره‌مندی مصرف‌کنندگان از تخفیف‌های اعطایی احتمالی، هرگونه تخفیف بیش از ۳ درصد با کاهش قیمت فروش تولیدکننده درج شده بر روی کالا اعمال شود و برای اعمال تخفیف بیش از 3 درصد، باید از سازمان صنعت، معدن و تجارت استان محل تولید، مجوز دریافت شود.

حداکثر مبلغی که توسط مجموع حلقه‌های توزیعی از تامین‌کننده تا مصرف‌کننده می‌تواند به قیمت تولیدکننده/ واردکننده اضافه شود نیز شامل مجموع ضریب سود پخش سراسری (۱۰ درصد) و سود خرده‌فروشی (منطبق با ضرایب خرده‌فروشی مصوب) است.

یکی از مزیت‌های این طرح حذف واسطه‌های سودجو، تعیین قیمت کالا بدون در نظر گرفتن روش زنجیره تامین آن، کاهش حاشیه سود واسطه‌های توزیع و حمل و نقل و اخذ سود معقول و به‌صرفه برای کالا و در نهایت تامین حقوق مصرف‌کننده نهایی برای دستیابی به کالای مورد نظر از حمله لوازم یدکی خودرو است.

حال بزرگ‌ترین مخالف این طرح که در واقع یک پویش ملی است که به قطعات خودرو هم تعمیم یافته، توزیع‌کنندگان لوازم یدکی هستند که سود آن‌ها کم شده و در واقع ضرر را متوجه خود می‌دانند که با جلسات متعدد با مدیران دولتی این موضوع تا حدی بر طرف شده و توزیع‌کنندگان دریافته‌اند هدف از این پویش حذف واسطه‌های اضافی و جلوگیری از گردش غیر ضرور کالا در بازار یا خارج از آن است و با این طرح همکاری لازم را خواهند داشت.

شرکت خدمات پس از فروش ایران خودرو، به عنوان یکی از پیشتازان اجرای این طرح، شفاف سازی قیمت را اجرایی کرده است.

معاون خدمات پس از فروش شرکت ایساکو در این باره گفته است: «سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان، بنگاه‌های اقتصادی را ملزم به درج قیمت تولید‌کننده بر روی محصولات از در کارخانه کرده و در همین راستا شرکت خدمات پس از فروش ایران‌خودرو نیز تعدادی از قطعات خود را برچسب‌گذاری کرده است.»

ماشااله وردینی افزود: «بر اساس این طرح، در حوزه قطعات خودرو تمامی واحدهای تولید کننده و وارد کننده انواع لنت‌ترمز، فیلتر روغن و روغن موتور خودرو در مرحله اول مکلف شدند نسبت به درج قیمت تولیدکننده یا واردکننده بر روی کالا اقدام کنند. این قیمت دربرگیرنده مجموع هزینه‌ها و سود قانونی واحدهای تولیدی و وارداتی با احتساب مالیات ارزش افزوده است. مرحله دوم این طرح هم طی برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، بعد از ۲۲ بهمن امسال کلید خورده و ۵۱ قلم از لوازم یدکی و قطعات خودرو مشمول این ابلاغیه خواهند شد.»

وی افزود: «اجرای طرح درج قیمت بر روی کالا توسط تولیدکننده باعث می‌شود که مصرف کننده نهایی از قیمت واقعی بخش تولید باخبر شود. همچنین هزینه‌هایی که باید به قیمت نهایی تولید نیز اضافه شود توسط سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در گروه‌های مختلف کالایی ابلاغ شده و با این رویکرد در نهایت مصرف‌کننده آگاه می‌شود که کالا دقیقا با چه قیمتی از بخش تولید به دست مصرف‌کننده رسیده است.»

هدف از اجرای این ابلاغیه که با تاکید وزیر صمت به اجرا در آمد، مقابله با گران‌فروشی و ایجاد شفافیت در نظام توزیع، ایجاد رقابت در بازار، تعدیل و واقعی کردن قیمت‌ها و اصلاح نظام توزیع کالا است.

گفتنی است، قیمت قطعات ایساکو در فروشگاه‌ها و نمایندگی‌های مجاز در سراسر کشور همواره یکسان بوده و مشتریان می‌توانند با استفاده از بارکد درج شده بر روی بسته‌بندی محصولات و استعلام از طریق سامانه پیامکی اصالت کالا به شماره ۳۰۰۰۳۱ و اپلیکیشن ایساکو، به صورت کاملا به روز از آن مطلع شوند.

ناگفته نماند که پیش از این، یکی دیگر از عوامل موثر در قیمت‌گذاری هر محصول، شرایط بازار آن محصول بود. تولیدکننده یا توزیع‌کننده با توجه به شرایط بازار قیمت نهایی محصول را تعیین می‌کرد و رقابتی یا انحصاری بودن یک کالا یکی از عوامل اصلی در تعیین قیمت آن بود. اما با اجرای این پویش ملی، تنها قیمت تمام شده کالا مد نظر قرار خواهد گرفت و امید است که این مساله به رقابت بیش‌تر بر سر افزایش کیفیت محصول منجر شود.

تاکنون بیش از 3 هزار قلم کالا مشمول این طرح شدند، شاید هنوز مردم و خریداران نتوانسته‌اند در مغازه‌ها شاهد تاثیرات این پویش ملی باشند زیرا هنوز موانعی که یاد شد به طور کامل بر طرف نشده و تاثیر خود را بر بازار دارد اما پیش‌بینی می‌شود با اجرایی شدن این طرح و رعایت تولیدکنندگان از جهات مختلف برای درج درست قیمت تمام شده کالا و تعیین رشد حداکثر 21 درصدی برای سیستم توزیع کالا از تولید تا خریدار نهایی به کاهش قیمت برخی کالاها بین 3 تا 53 درصد بیانجامد اتفاقی که در قطعات یدکی خودرو نیز بسیار محتمل به نظر رسیده و به کنترل بازار کمک شایانی خواهد کرد.

از تاثیرات مهم این طرح تعیین اصالت کالا است که باعث می‌شود درج قیمت تمام شده به مشخص شدن مبدا کالا و شناسایی و رهگیری کالا نیز کمک شایانی شود. از این رو به طور مثال در قطعات یدکی خودرو این طرح باعث کاهش کالای تقلبی و بی‌کیفیت شده و مصرف کننده بر اساس قیمت تمام شده، اصالت و کیفیت کالا، قطعه مورد نیاز خود را خریداری می‌کند.