خبرگزاری روسی گازیتا در گزارشی اختصاصی نوشته است که توزیع‌کننده انحصاری سایپا در روسیه به دلیل افزایش ناگهانی قیمت و هزینه‌های تمام‌شده، از فروش محصولات این خودروساز ایرانی در روسیه منصرف شده است. تحلیل‌گران بازار روسیه معتقدند در نبود سرمایه‌گذاری‌های بزرگ و افزایش هزینه‌های جانبی، سایپا از ابتدا هم شانس چندانی برای موفقیت در بازار روسیه نداشت.
شرکت Best Motors LLC که نماینده رسمی سایپا در روسیه محسوب می‌شد، در فرآیند انحلال و نقد‌سازی خودخواسته قرار دارد. این شرکت در بهار ۲۰۲۳، اعلام حضور کرده بود و اکنون الکساندر استپانوف، مدیر اجرایی آن در مصاحبه با وبسایت گازیتا گفته که او و شرکای خود تصمیم گرفته‌اند که از واردات خودروهای سایپا صرف نظر کنند.
استپانوف در صحبت‌های خود گفته است: «شرایط اقتصادی تغییر کرده است. در آن زمان، این برند از لحاظ قیمت‌گذاری و موارد دیگر فرصتی جذاب به نظر می‌رسید. سپس اما جذابیت خود را از دست داد و از لحاظ اقتصادی هم دیگر سودآور نبود. ماجرا به همین سادگی است.»
طبق گفته‌های استپانوف، بست موتورز متوجه شد که امکان عرضه خودروهای سایپا در گستره قیمتی که آن‌ها از ابتدا در نظر داشتند، دیگر ممکن نخواهد بود. بست موتورز در ماه مارس گذشته اعلام کرد که اولین سری از محصولات سایپا که شامل مدل‌های شاهین، ساینا و کوییک می‌شدند، قرار است در ماه ژوئن تحویل داده شوند و در ابتدای فرآیند فروش، قیمت آن‌ها قرار بود چیزی بین ۱ تا ۱.۷ میلیون روبل (۱۰ هزار و ۸۵۰ دلار تا ۱۸ هزار و ۵۰۰ دلار) باشد. بست موتورز در ماه آپریل نیز فهرست تجهیزات و عملکرد فنی این محصولات را روی وبسایت خود منتشر کرد، اما نه تنها فروش این خودروهای ایرانی هیچ‌وقت آغاز نشد، بلکه وبسایت روسی سایپا نیز از دسترس خارج شد.
استپانوف در بخش‌های پایانی صحبت خود، افزایش ناگهانی هزینه‌ها را دلیل اصلی انصراف شرکت خود از این معامله عنوان کرد: «به دلیل برخی شرایط خاص از جمله نرخ تبادل دلار و افزایش هزینه‌های جانبی، قیمت تمام‌شده خودروها بسیار بالا رفت. هزینه یک خودروی ایرانی باید بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کم‌تر از مدل‌های چینی باشد و تنها در این حالت است که می‌توان آن‌ها را گزینه‌های رقابتی و جذاب دانست.»
تحلیل‌گران از شکست سایپا مطمئن بودند
سرگی بورگازلیف، یکی از مشاوران مستقل صنعت خودروسازی روسیه می‌گوید که محصولات سایپا حتی در صورت عرضه هم نمی‌توانستند تاثیر ماندگار و قابل‌توجهی در بازار روسیه بگذارند زیرا محصولات این برند، رقیب مستقیم گروه دولتی آوتوواز (لادا) محسوب می‌شد.
بورگازلیف می‌گوید: «آن‌ها {سایپا و نمایندگی خود در روسیه} می‌توانستند برای آزمایش هم که شده تلاش کنند تا محصولات خود را در روسیه بفروشند، اما نکته کلیدی این است که از لحاظ قیمت‌گذاری، خودروهای سایپا رقیب مستقیم لادا هستند. یک راه‌حل برای ایرانی‌ها می‌توانست این باشد که آن‌ها با مذاکرات سیاسی، نوعی حمایت و کمک دولتی برای محصولات صادراتی خود به روسیه دریافت می‌کردند، اما چنین اتفاقی رخ نداد.»
او معتقد است که مدیریت و نوع نگاه مدیران ایرانی هم به بازار روسیه اشتباه بوده است. بورگازلیف می‌گوید که سایپا در ابتدا و با فروش سالانه ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ دستگاه خودرو، می‌توانست پتانسیل‌های بازار روسیه را تحلیل و بررسی کند. البته از طرفی برای حضور در بازار روسیه و تثبیت این جایگاه، سایپا نیازمند سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجه هم بود تا بتواند شبکه فروش و بازاریابی خود را بسازد و گسترش دهد. بورگازلیف اینطور نتیجه‌گیری می‌کند: «من حس می‌کنم که خودروسازهای روس از شکست سایپا و نیامدن آن‌ها به این کشور خوشحال هستند. ایرانی‌ها هم متوجه شدند که سرمایه‌گذاری‌های بزرگی باید انجام شود تا بتوانند شبکه مخصوص خود را بسازند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که خرج این هزینه‌ها ارزشش را ندارد.»
ایگور مورژارتو، شریک آژانس اتواستات (موسسه متخصص در تحلیل و آنالیز داده‌های بازار) نیز می‌گوید که خودروهای ایرانی با لادا وستا رقیب می‌شدند، اما به دلیل هزینه‌های بالای محصولات صادراتی و مالیات مربوط به آن‌ها، قیمت تمام‌شده این خودروها بیشتر می‌شد و به همین خاطر، از ابتدا هم دلیل یا نیازی برای ارائه محصولات سایپا در بازار روسیه وجود نداشت.
او می‌گوید: «وعده‌های زیادی به ما داده شد، اما وقتی من به آمار فروش نگاه کردم، متوجه شدم که از ابتدای امسال، ایران‌خودرو فقط ۱۰۰ دستگاه در روسیه فروخته و سایپا حتی یک دستگاه هم نفروخته و نام آن اصلا در این فهرست وجود نداشت. ما این خودروها را نمی‌شناسیم. مشخص نیست که چه بلایی سر خدمات آن‌ها خواهد آمد یا این که در سرمای بی‌رحم روسیه چه عملکردی خواهند داشت.»
مورژارتو می‌گوید که خودروهای چینی نمی‌توانند محصولات ارزان‌قیمتی مثل لادا یا برندهای ایرانی داشته باشند. او تنها دلیل محبوبیت احتمالی خودروهای ایرانی در روسیه را وجود آپشن‌هایی مثل جعبه‌دنده اتوماتیک، ترمز ABS، کیسه‌های هوا و سایر مواردی دانست که به دلیل تحریم‌های گسترده، گروه دولتی آوتوواز (AvtoVAZ) به آن‌ها دسترسی نداشته یا تامین آن‌ها به سختی صورت می‌گیرد.
شروع دوباره در بلاروس: تکرار یک اشتباه؟
پس از شکست تاریخی سایپا در روسیه، آن‌ها اکنون می‌خواهند شانس خود در بلاروس را امتحان کنند. کمپانی Lucky Care قصد عرضه خودروهای سایپا به جمهوری بلاروس را دارد و امیدوار است که بتواند برای این برند ایرانی، بازاریابی و تبلیغات موفقی داشته باشد. البته آن‌ها در همین ابتدای راه، گرفتار دریافت مجوزهای رسمی شده‌اند و به اولین چالش خود رسیده‌اند. سرگی واچینسکی، مدیر اجرایی Lucky Care می‌گوید: «فرآیند اخذ مجوزهای OTTS به تعویق افتاد. برنامه ما این نبود که این خودروها را ۶ ماه در مرکز تست و آزمایش نگه داریم.»
واچینسکی ادعا می‌کند که بررسی درخواست صدور گواهینامه و سایر مجوزهای رسمی به سال ۲۰۲۴ موکول شده است. او می‌گوید: «من معتقدم که در بین مقامات ارشد سیاسی، تصمیمی مبنی بر این گرفته شد که چنین رقابتی {رقابت بین سایپا و گروه AvtoVAZ} نباید شکل بگیرد.»
البته واچینسکی شکی ندارد که اسناد و گواهینامه‌های مورد نیاز سایپا به زودی تکمیل و سری اول خودروهای این برند در بلاروس عرضه خواهد شد. مدیران Lucky Care حتی انتظار مونتاژ محلی این محصولات در آینده را هم دارند، اما برای رسیدن به این هدف، باید درخواست‌های نمایندگی‌ها و زنجیره تامین محصولات سایپا را هم بررسی کنند.
البته که خوشبینی مدیران این برند بلاروسی چندان دلگرم‌کننده نیست. به خصوص که بعد از عملکرد فراموش‌شدنی و حضور بسیار کوتاه و تمسخرآمیز سایپا در روسیه، این وعده‌ها برای ما که در این سمت معامله قرار داریم و همه آن‌ها را قبل از این هم شنیده‌ایم، تکراری و همراه با سرافکندگی است. مشخصا همه ما از موفقیت محصولات ایرانی در آن‌سوی مرزها شگفت‌زده و مغرور می‌شویم، اما اصرار به تکرار اشتباهات گذشته (از جمله اتخاذ رویکرد و تصمیمات مبتنی بر آمال و آرزوها و نه تحلیل و بررسی داده‌ها، عدم وجود سرمایه‌گذاری‌های ضروری و نبود شناخت کافی از بازار مقصد) باعث می‌شود که فقط یک آرزو داشته باشیم و آن هم این باشد که اگر تا سال آینده محصولات سایپا در بلاروس عرضه شدند، نام این خودروساز وطنی را در فهرست فروش سالانه خودروهای این کشور ببینیم. بالاخره دست یافتن به رکورد فروش «صفر دستگاه» نباید برای هیچ خودروسازی کار سختی باشد!
خودروهای سبز 
تست اتومبیل
اتومبیل کلاسیک
اتومبیل تجاری
فنی و فناوری
شرایط فروش
گزارش