مزدا 323 در حالی سال 1378 پا به خیابان‌های ایران گذاشت که هفتمین نسل آن سال‌های پایانی تولید خود را در دنیا پشت سر می‌گذاشت. با گذشت دو سال، بهمن موتور هم زمان با دنیا، نسل جدید 323 را در ایران عرضه کرد که با کد GLX در بازار شناخته می‌شود. آخرین نسل از مزدا 323 به مدت شش سال در ایران و ژاپن تولید شد و تولید آن تا سال 2012 در چین ادامه داشت. شاید در روز چند دستگاه از این خودرو را در خیابان ببینید و بدون این که برایتان جذابیتی داشته باشد از کنار آن بگذرید. چیزی که ما را مجاب کرد تا سراغ مزدا 323 برویم، استهلاک پایین و پیشنهاد آن به عنوان یک گزینه در بازار دست دوم نیست، بلکه یک نمونه خاص از 323 است که سال 1385 به وسیله بهمن‌موتور وارد ایران شد و چند سال بعد مهدی روزبهانی در یک مزایده آن را خریده است.

طراحی
323 ظاهری متناسب و به روز داشت و در زمان خود یکی زیبا‌ترین خودرو‌های بازار به شمار می‌آمد. مزدا 323 خودرویی خوش‌تراش و هماهنگ است. همزاد ژاپنی فورد لیزر که نمونه فیس‌لیفت شده آن با نام 323 FL شناخته می‌شود، پس از این تغییر چهره جذاب‌تر شد. نمونه‌ای که در عکس‌ها می‌بینید، به وسیله «مزدا اسپید» تیونینگ شده است. مهم‌ترین اختلاف این خودرو با نمونه‌های تولید انبوه در سپر جلو آن است که مه‌شکن‌های بزرگ دایره‌ای در دو سوی آن جانمایی شده است. همین تغییر کوچک منجر به افزایش طول این خودرو به اندازه 7 سانتی‌متر شده و طول آن را به 4435‌ میلی‌متر رسانده است. دیگر‌تغییرهایی که 323 با تیونینگ مزدا اسپید داشته، تغییر سپر عقب، اضافه شدن رکاب برای هماهنگی بیش‌تر با سپرها و اسپویلر عقب است. چند برچسب و نشان مزدا اسپید و لیمیتد نیز اطاف خودرو چسبانده شده که بر خاص بودن این خودرو تاکید دارد.
درون کابین 323 خودرویی مینیمال است که از ارگونومی بسیار خوبی بهره‌ برده است، شاید راز ماندگاری 323، همین سادگی آن باشد. فضای داخلی آن برای پنج سرنشین کافی و مناسب است اما بزرگ‌ترین ضعف مزدا 323 فهرست امکانات رفاهی آن است به ویژه در مدل‌های پایه است که از ابتدایی‌ترین امکانات رفاهی بی‌بهره بود، اما به لطف تیپ بندی‌های مختلف نسخه‌های مجهزتر نیز در دسترس قرار گرفتند.

قوای فنی
323 به صورت استاندارد با یک پیشرانه 4 سیلندر تنفس طبیعی به حجم دقیق 1598 سی‌سی‌ و توان تولید 108 اسب‌بخار و 145 نیوتن‌متر گشتاور ارائه می‌شد که در زمان تولید خودرویی چالاک و سر حال به نظر می‌رسید. هنوز با گذشت بیش‌ از یک دهه، خودروهای تولیدی با حجم موتوری مشابه، توانی در همین محدوده تولید می‌کنند. 323 شتاب‌گیری نسبتا تند و تیزی داشت اما به دلیل کم بودن حجم پیشرانه و پایین بودن گشتاور، در سر بالایی‌ها و با افرایش وزن، دچار مشکلاتی ماننده افت شتاب‌گیری ‌می‌شد. در زمان ارائه 323 این خودرو با دو جعبه دنده دستی در تیپ‌های پایه و جعبه دنده خودکار در نمونه فول آپشن قابل خریداری بود. نسخه دستی، عملکردی بسیار خوب داشت و با پیشرانه نیز هماهنگ بود، اما تاخیر بیش از انتظار نمونه خودکار، کسل کننده و غیر قابل تحمل به نظر می‌رسید. با این حال مزدا 323 با همین جعبه دنده خودکار برای افرادی که سبک رانندگی آرامی دارند رضایت بخش بوده و نهایت لذت از یک رانندگی نرم را خواهند برد. در بحث سواری نیز مزدا 323 یکی از بهترین‌های بازاردر کلاس و سگمنت خودش بوده و هست! فرمان‌پذیری آن کم نقص است و به محض قرارگیری پشت فرمان این خودرو، گویی سال‌ها است که پشت فرمان 323 نشسته‌اید.
323، فرمانی نرم و دقیق دارد که باعث می‌شود خودرو سواری و فرمان‌پذیریقابل قبولی داشته باشد. عملکرد سیستم ترمز نیز در سرعت‌های پایین مناسب است، اما با عبور از سرعت 120 کیلومتر به بعد این حس اعتماد به نفسی که در سرعت‌های پایین به راننده القا می‌شد، کاهش می‌یابد.

تغییرات مزدا 323 مورد بررسی
مزدا 323 مورد بررسی به‌ صورت تک نسخه توسط گروه بهمن وارد شده است. این خودرو افزون بر داشتن ظاهری خاص، ویژگی‌های فنی منحصر به فردی هم دارد. این مزدا قلب تپنده‌ای به حجم 1.8 لیتردارد. رنگ‌آمیزی زرد آن نیز در کنار کیت بدنه مزدا اسپید، این خودرو را منحصر به فرد کرده است. رینگ‌های داینامیک اصلی که البته با نمونه دیگری جایگزین شده، چراغ‌های جلوی چهار‌تایی که به صورت تفکیک شده نور بالا را از نور پایین جدا می‌کنند از ویژگی‌های ظاهری این این 323 است. در کابین نیز 323 تفاوت‌هایی با دیگر نمونه‌های تولید ایران دارد که شامل استفاده از چرم طبیعی گاو، تریم مشکی داخلی، سیستم صوتی حرفه‌ای،کارکیت تلفن همراه به صورت استاندارد، کنترل سیستم صوتی روی فرمان و سقف شیشه‌ای باز شونده است.
این 323 افزون بر متفاوت بودن در ظاهر و آپشن در بخش فنی نیز عملکردی متفاوت دارد که به آن اشاره خواهیم کرد. در ابتدا، مهدی روزبهانی پیشرانه 1.8 لیتری آن را مورد بازنگری قرار داده است. سرسیلندر پورت و ‌پولیش شده، کیت اگزوز و هدرز تا منبع عقب از جنس استیل، کیت تنفس، استرس بار، پیستون‌های کله قندی مزدا کاپلا که باعث افزایش تراکم شده است. سوزن انژکتور‌های با نمونه 220 سی‌سی تعویض شده و در آخر نسخه نرم‌افزاریECU تغییر کرده که باعث افرایش عملکرد پیشرانه می‌شود، از بازنگری‌های فنی این نمونه است. پیشرانه مورد بررسی ما پیش از این تغییرها دارای توان تقریبی 130 اسب‌بخار بود که پس از بازنگری به قدرتی نزدیک به 170 اسب‌بخار رسیده است. توان حرکتی مزدا 323 پیش روی ما با تمامی این اصلاحات به گونه‌ای است که از پس بسیاری از خودورهای هم رده و به روز خود بر می‌آید.
در پایان می‌توان به این مهم اشاره کرد که در برهه‌ای از زمان صنعت خودروسازی ایران مشغول به تولید و یا مونتاژ خودروهایی بودند که اصالت و ریشه‌ای قوی داشتند. این خودروها مانند مزدا 323 و نیسان ماکسیما از آن دسته خودروهایی هستند که مشابه آن‌ها در بازار خودروی ایران سخت پیدا می‌شود. این خودروها در دنیا به دلیل دوام و کیفیت بالایی که دارند به عنوان گزینه‌های مناسب برای تیونینگ شناخته می‌شوند و پتانسیل بالایی برای تقویت دارند، اما در ایران به دلیل قوانین سختگیرانه راهنمایی و رانندگی تنها شاهد تردد این خودورها به صورت استاندارد در خیابان‌ها هستیم.