نرخ تولید و مونتاژ اتوبوس با توجه به گستردگی کشور و همچنین حمل و نقل درون شهری و برون شهری و تعدد شهرهای کوچک و متوسط در ایران و عدم نیاز به مترو و حمل و نقل درون شهری ریلی، نقش و جایگاه اتوبوس ها در دو بخش شهری و بین شهری بالا می‌برد. از این رو حجم عرضه اتوبوس نق ش بسزایی در توسعه حمل و نقل و حتی صنعت گردشگری دارد. البته در این میان جاده‌های نامناسب، بالا بودن تلفات مالی و جانی جاده‌ای و همچنین ترافیک شهری یکی دلایل اصلی عدم توسعه متوازن تولید اتوبوس و استقبال مردم از سفر با اتوبوس است.

در ایران شرکت‌های متعددی در صنعت اتوبوس فعالیت دارند و آمار پیش‌رو صرفا مربوط به اتوبوس بوده و شامل انواع مینی‌بوس، ون و میدل باس نمی‌شود و هدف‌گذاری آن روی تولید اتوبوس، مقایسه آن با سال‌های گذشته و شرکت‌های فعال در این بخش است. شرکت‌های فعال در صنعت اتوبوس سازی ایران در دو سال اخیر شرکت‌های عقاب افشان، اسنا، ایران خودرو دیزل، سروش دیزل، شهاب خودرو، آکیادویچ و استانجین خودرو هستند که در سال 1403 تنها 4 شرکت از ابتدای سال تولید اتوبوس داشته‌اند.

جالب است بدانید با این حجم از نیاز کشور به اتوبوس شهری و بین شهری و حتی عقد قرارداد با کشور چین برای واردات اتوبوس شهری از سوی شهرداری تهران که البته به سرانجامی نیز نرسیده و در کنار رونمایی از اتوبوس‌های برقی شهری در نمایشگاه‌ها تنها در سال گذشته 316 اتوبوس تولید شده و حتی با رشد خوبی در سال 1403 در پنج ماهه نخست 1403 تنها 385 اتوبوس تولید شده است.

عقاب افشان صدرنشین تولید اتوبوس در کشور

عقاب افشان در سال 1403 تنها 25 دستگاه اتوبوس تولید کرده بود که این آمار در نیمه نخست 1403 به 262 دستگاه اتوبوس رسیده است. عقاب افشان عملا شریک تجاری اسکانیا در ایران بوده و توانسته بخش قابل توجهی از انتقال تکنولوژی را به خوبی انجام دهد. این شرکت با تولید اتوبوس‌های شهری و بین شهری شناخته شده و اتوبوس‌های مارال در حمل و نقل بین شهری میان مردم نیز معروف است. بر طبق سایت رسمی این شرکت به زودی نسل جدیدی از اتوبوس‌های مارال نیز به بازار عرضه خواهد شد.

پیشتاز صنعت اتوبوس سازی ایران در سال گذشته امسال شرایط مناسبی را تجربه نمی‌کند و هرچند اتوبوس برقی جدیدی را معرفی کرده بود اما تیراژ تولید ایران خودرو دیزل در سال 1403 تنها 26 دستگاه اتوبوس است و کاهش 88 درصدی تولید را تجربه کرده است. ناگفته نماند با توجه به اینکه بخش خصوصی حمل و نقل شهری قدرتمند نبوده و شهرداری‌ها متولی خرید اتوبوس هستند عملا عدم توازن تولید در سال‌های مختلف با توجه به بودجه شهرداری‌ها طبیعی بوده و در حوزه برون شهری نیز تعاونی‌ها باید به فکر نوسازی ناوگان باشند که این امر نیز به زمان و بودجه بالایی است.

ستاره نیک آریا یا همان شرکت اسنا شرکتی است که توانسته با یک رشد معقول نسبت به سال 1402 همچنان سهم بازار خود را حفظ کند و بر این اساس با حدود افزایش تولید 40 دستگاه توانسته در نیمه نخست سال جاری 90 دستگاه اتوبوس تولید کند که آمار نسبتا مناسبی است.

اما در این میان شرکت‌های شهاب خودرو، آکیادویچ و استانجین خودرو که تعداد کمی در سال 1402 اتوبوس تولید کرده بودند به نظر می‌رسد تولید خود را در سال 1403 به کلی متوقف کرده‌اند. به نظر می‌رسد در ماه‌های آینده نام زامیاد با اتوبوس‌های فوتون را بیشتر خواهیم شنید و باید دید سروش دیزل می‌تواند سهم بازار 7 عددی خود را افزایش دهد یا خیر.

در پایان نباید فراموش کنیم یکی از نشانه‌های توسعه یافتگی کشور صنعت گردشگری است و تورهای گردشگری با محوریت اتوبوس می‌تواند جان دوباره‌ای به صنعت تولید اتوبوس بین شهری داده و علاوه بر حمل و نقل مرسوم شرکت‌های آژانس‌های مسافرتی را احیا کند. در کنار این موضوع بهبود توسعه جاده‌ای کشور و کاهش تلفات جاده‌ای اعتماد را به استفاده از اتوبوس احیا خواهد کرد و حضور بخش خصوصی در توسعه حمل و نقل درون شهری می‌تواند به رشد تولید اتوبوس شهری نیز کمک کند.