به عنوان یکی از دوست‌داشتنی‌ترین خودروسازان سراسر جهان، فیات فراز و فرودهای زیادی را تجربه کرده و روزهای تلخ جنگ و لحظه‌های شیرین پیروزی را به خود دیده‌ است. در این یادداشت کوتاه سعی کرده‌ایم برخی وقایع کلیدی و دست‌آوردهای مهم این شرکت که بیش از 120 سال از عمرش می‌گذرد را مرور کنیم.

آغاز 
داستان فیات از سال 1900 میلادی شروع شد. هنگامی که کارآفرینی ایتالیایی به نام جیووانی آنیلی نخستین کارخانه فیات را در شهر تورین ایتالیا افتتاح کرد. اما فکر و ایده این شرکت قبل از شروع قرن جدید شکل گرفته بود و هیات موسس آن در 1899 تشکیل شده بود. خودروسازی فیات توسط آنیلی و تعدادی از سرمایه‌گذاران محلی بنیان‌گذاری شد و نام آن نیز در حقیقت کوتاه شده عبارت ایتالیایی Fabbrica Italiana Automobili Torino به معنی خودروسازی ایتالیایی تورین است.

اولین کارخانه آن‌ها بسیار کوچک بود و تعداد اندکی کارگر در آن مشغول به کار شده بودند. چند سالی طول کشید تا فیات به سوددهی برسد اما همین کارخانه کوچک موفقیت فیات را در کشور خودش ممکن ساخت و راه را برای بلندپروازی‌های آنیلی هموار کرد.

گفته می‌شود تیراژ تولید فیات از 24 دستگاه در سال اول فعالیتش به 1149 دستگاه در سال 1906 رسید و پس از آن بود که سهام شرکت فیات در بازار بورس میلان عرضه شد. در ادامه موفقیت‌های این شرکت، پای محصولاتش در 1908 به بازار آمریکای شمالی نیز باز شد.

فیات کارخانه معروف لینگوتو را در 1923 به راه انداخت که در آن زمان بزرگ‌ترین کارخانه اتومبیل‌سازی در اروپا محسوب می‌شد و اولین کارخانه فیات بود که از خط مونتاژ سود می‌برد. در 1925 فیات 87 درصد بازار ایتالیا را در دست داشت.

صد سال تجربه

به مدت یک قرن پس از شکل‌گیری، فیات نه تنها یکی از پرفروش‌های اروپا باقی ماند بلکه در خود ایتالیا بازار بسیار مطمئنی برای خود ایجاد کرد. فیات از دوران حکمرانی موسلینی هم جان به در برد و در دوران جنگ جهانی دوم با توسعه فناوری‌های گوناگون و به کار بستن ابداعات مختلف زمینه فعالیت‌های خود را به حوزه‌های گوناگون حمل و نقل ریلی، کامیون‌های تجاری و حتی حمل و نقل هوایی گسترش داد.

فیات پس از جنگ بار دیگر تمرکز ویژه بر حضور خود در بازار آمریکا قرار داد و شروع به بازسازی فعالیت‌های پیشینش در این کشور کرد. از آن به بعد بود که محصولات فیات به رودسترهای محبوب در جاده‌های آمریکا مخصوصا در میان جوانان بدل شدند.

گفته می‌شود تیراژ تولید فیات از 24 دستگاه در سال اول فعالیتش به 1149 دستگاه در سال 1906 رسید و پس از آن بود که سهام شرکت فیات در بازار بورس میلان عرضه شد. در ادامه موفقیت‌های این شرکت، پای محصولاتش در 1908 به بازار آمریکای شمالی نیز باز شد.

فیات در دوران پرفراز و نشیبی که به خود دیده، از پس تمام چالش‌ها جان به در برده و امروز یکی از قدیمی‌ترین خودروسازانی که هنوز زنده هستند و اتومبیل تولید می‌کنند به شمار می‌آید. برای شناخت بهتر عملکرد این شرکت در دوره‌های مختلف یکی از راه‌ها این است که نگاهی به محصولات برجسته آن بیندازیم.

فیات 500 آبارث Esseesse 2009

فیات بار با معرفی این اتومبیل در سال 2008 تحسین تمام خبرنگاران را برانگیخت و بار دیگر ثابت کرد وقتی حرف از هاچ‌بک‌های تندرو به میان می‌آید استادی بی‌چون و چرا است. پیشرانه 1.4 لیتری و مجهز به توربوشارژر دارد که حدود 158 اسب بخار قدرت در اختیار راننده قرار می‌دهد. وقتی این قدرت را با اتومبیلی با این وزن کم و جثه کوچک می‌آمیزید چیزی جز عملکرد خارق‌العاده از آن نباید انتظار داشته باشید. بدون شک این اتومبیل یکی از کلاسیک‌های آینده است.

هیولای تورین
البته این نام رسمی این اتومبیل نیست. فیات آن را با نام S67 Record عرضه کرد. اما بی‌دلیل نبوده که آن را هیولای تورین لقب دادند، زیرا از پیشرانه غول‌آسایی به حجم 28.5 لیتر که 300 اسب بخار قدرت دارد برخوردار است. این فیات ساخته شده بود تا رکورد سرعت را از اتومبیل بلیتزن بنز برباید. این اتومبیل به تازگی بازسازی شده بود و در فستیوال سرعت گودوود سال 2015 حضور پیدا کرد.

فیات آبارث 850TC برلینا
اگر اندکی در مورد اتومبیل‌های کوچک ایتالیایی خوانده باشید حتما می‌دانید که بهترین‌های‌شان توسط آبارث تولید می‌شده است. حتی اولین محصولات آبارث که در دهه‌های 60 و 50 میلادی تولید شدند نیز دست کمی از اتومبیل‌های خارق‌العاده نداشتند. احتمالا 850TC را می‌توان اولین اتومبیلی دانست که پتانسیل‌ فیات را در مسابقات نمایان کرد.

شاید اگر از مشخصات پیشرانه این اتومبیل با خبر شوید موفقیت‌های آن را در مسابقات مهم اروپایی و در مقابل سایر اتومبیل‌های تورینگ قاره سبز باور نکنید. 850TC از پیشرانه‌ای به حجم 847 سی‌سی نیرو می‌گرفت که فقط 52 اسب بخار قدرت داشت! نکته جالب دیگر در مورد این پیشرانه کوچک آن است که طوری در خودرو نصب می‌شده که نیمی از آن از انتهای اتومبیل بیرون می‌زده و در محفظه موتور هنگام مسابقه باز می‌مانده است!

فیات 131 آبارث

در دهه 1970 قوانین رالی خودروسازان را مجاب می‌کردند برای آن که اتومبیلشان بتواند در مسابقات شرکت کند تعداد مشخصی از نسخه شهری آن‌ها باید تولید شده باشد. به این ترتیب فیات 131 آبارث متولد شد که حاصل همکاری فیات، آبارث و استودیو برتون بود. نسخه خیابانی آن 138 اسب بخار قدرت و 172 نیوتن‌متر گشتاور داشت. در مقابل نسخه رالی آن 237 اسب بخار داشت که سه دوره قهرمانی برای این فیات جذاب به ارمغان آورد.

فیات کوپه 20v توربو

وقتی صحبت از این اتومبیل فیات به میان می‌آید مردم به دو دسته تقسیم می‌‌شوند. عده‌ای بسیار دوستش دارند و آن را زیباترین محصول فیات می‌دانند و می‌گویند قدرنادانسته‌ترین اتومبیل این شرکت است. دیگران نیز آن را بدریخت‌ترین فیات تاریخ می‌دانند و از آن هیچ خوششان نمی‌آید. طراحی آن توسط کریس بنگل انجام شده است.

بعدتر او به استخدام ب‌‌ام‌و درآمد و تبدیل به یکی از طراحان تاثیر گذار در آن شرکت شد. طراحی جسورانه‌ای دارد و از نشانه‌های بدیعی در ظاهر خود بهره می‌برد. نسخه توربو این اتومبیل از پیشرانه 20V نیرو می‌گرفت که 220 اسب بخار قدرت داشت و فیات کوپه را تبدیل به یکی از نمونه‌های قدرتمند و تند و تیز کرده بود.

فیات آبارث 124 رالی اسپایدر

این اتومبیل زیبا اولین سربازی بود که فیات به میدان مسابقات جهانی رالی فرستاد. مهندسین افسانه‌ای آبارث چیزی از این فیات ساختند که تبدیل شد به یک برنده تمام عیار در همه پیست‌های رالی. در ادامه مسیر قهرمانی‌ها پیشرانه 124 ارتقا یافت سرسیلندر 16 سوپاپ و سیستم پاشش سوخت انژکتوری به آن اضافه شدند تا قدرتش را در نهایت به 200 اسب بخار در سال 1975 رساندند.

جعبه‌دنده 5 سرعته‌ای نیز برای آن تعبیه شد و آن را تبدیل به یک مدعی بزرگ کرد که رالی‌های گوناگونی مانند پرتغال و لهستان را نیز تصاحب کرد. در 1974 قهرمان مسابقات رالی ایتالیایی شد و سه مرتبه هم به مقام دوم در مسابقات جهانی دست یافت.

فیات پاندا 100HP

با در نظر داشتن فرانسه به عنوان یک نامزد شایسته برای این عنوان، شاید بتوان ایتالیا را موفق‌ترین در زمینه تولید خودروهای هاچ‌بک دانست. فیات به تنهایی بارها زبردستی خود را در این زمینه ثابت کرده است.

یکی از هاچ‌بک‌های نسبتا جدید فیات پاندا نام دارد و همانطور که از نامش پیدا است در قوی‌ترین نسخه بیشینه قدرتش به 99 اسب بخار می‌رسد که از پیشرانه‌ای 1.4 لیتری به دست می‌آورد. اما همین میزان قدرت را به نحوی مدیریت می‌کند که رضایت راننده را به دست آورد. فاصله کم چرخ‌ها از هم و اورهنگ‌های بسیار کوتاه در عقب و جلو قدرت مانور بالایی به آن بخشیده و فرمان‌پذیری بسیار خوبی را نیز ارائه می‌کند. همه این‌ها به کنار قیمت بسیار ارزان آن دلیل دیگر موفقیتش شد.

فیات 500 (کلاسیک)

با هیچ معیاری نمی‌توان فیات 500 را قدرتمند یا سریع به حساب آورد. اما بدون شک تاثیرگذارترین اتومبیلی بود که از کارخانه فیات خارج شده بود. این اتومبیلی بود که در دوران پس از جنگ توانست تجربه خرید خودرو را برای ایتالیایی‌ها ممکن کند.

فیات 500 را می‌توان پاسخ ایتالیایی‌ها به فولکس قورباغه‌ای و بی‌ام‌سی مینی دانست. اتومبیلی اقتصادی و به درد بخور که خانواده‌های ایتالیایی کم‌بضاعت نیز می‌توانستند صاحب یکی از آن‌ها بشوند. 500 اولیه موفقیت عظیمی برای فیات بود و این شرکت در طول کمتر از بیست سال نزدیک به چهار میلیون دستگاه از آن را به فروش برساند.

فیات دینو

همکاری فراری و فیات محدود به حقه‌های بازاریابی نبود و فیات دینو شاهد خوبی برای این موضوع است. دینو اتومبیلی بود که به فراری کمک کرد تا در مسابقات فرمولا 2 شرکت کند. قوانین مسابقات از خودروسازان می‌خواست تا پیشرانه‌ای که می‌خواهند در مسابقه به کار بگیرند باید دست کم 500 عدد از آن به بازار عرضه شده باشد.

فراری که توانایی این تعداد اتومبیل را به بازار در مدت کوتاه نداشت از فیات کمک گرفت. به این ترتیب فیات دینو متولد شد. بسیاری آن را زیباترین محصول فیات می‌دانند که به لطف استودیو پینینفارینا محقق شده بود. و مهم‌تر اینکه از پیشرانه 2.0 لیتری و شش سیلندر با آرایش V شکل که توسط فراری ساخته شده بود نیرو می‌گرفت.

فیات 124

یکی دیگر از محصولات فیات بود که دسترسی عموم مردم ایتالیا به اتومبیل شخصی را ممکن ساخت. سدان جعبه‌ای ساده 124 یکی از موفق‌ترین خودروهای فیات بود که از فناوری‌های پیشرفته‌ای در زمان خودش سود می‌برد. گیربکس هماهنگ‌شونده، ترمز دیسکی در هر چهار چرخ و استفاده از فنر لول در هر چهار چرخ امکاناتی بودند در خودروهای آن دوره کمتر به چشم می‌خوردند.

این فناوری‌ها در کنار وزن 950 کیلوگرمی اندک 124 فرمان‌پذیری بسیار خوبی برای آن فراهم کرده بودند. بعد از آن‌ که خدمت 124 در ایتالیا به پایان رسید، لادا گواهینامه و حقوق مربوط به آن را از فیات خریداری کرد و با فولادی بسیار سنگین‌تر و بدون تکنولوژی بهتر کمک‌فنر آن را تولید کرد و آن را برای استفاده در نظام کمونیستی شوروی تعمید داد.

فیات X19 دالارا

تا حالا فکر کرده‌اید که کاش یکی از محصولات افسانه‌ای لانچیا، مثلا استراتوس را، داشته باشید در حالی که توانایی پرداخت قیمت‌های میلیون دلاری آن‌ها را ندارید؟ خب روزگار خوبی نیست، اما اگر در دهه 70 میلادی زندگی می‌کردید فیات برای شما محصولی داشت به نام X19 که شباهت ظاهری به استراتوس داشته و از پیشرانه‌ای که در انتهای آن تعبیه شده بود نیز قدرت می‌گرفته است.

شباهت بدنه آن به این دلیل است که طراحی‌اش توسط برتون صورت گرفته که مسئولیت طراحی استراتوس را نیز بر عهده داشته است. اما نمونه‌ای که در اینجا می‌بینید یک نسخه خاص توسعه یافته توسط دالارا است که از پیشرانه‌ای قدرتمند و تقویت‌شده سود می‎برد که در کلاس ویژه اتومبیل‌های تولید انبوه گروه 5 رالی شرکت داده شد.