صنعت خودرو یکی از زمینه‌هایی بود که تاثیرات مثبت برجام در آن به خوبی قابل لمس بود. در سال‌های قبل از آن تحریم‌ها شرکت‌های معتبر خارجی را از ایران دور کرده بودند و صنعت خودروی کشور به انزوای تلخی کشانده شده بود. این تحریم‌ها چنان سایه گسترانده بودند که در موارد بسیاری به دلیل عدم همکاری تامین‌کنندگان خارجی و در پی آن جایگزین شدن قطعات اصلی با نمونه‌های متفرقه شاهد افت کیفیت شدید برخی خودروهای داخلی بودیم. در پاره‌ای از موارد نیز ادامه پیدا کردن تولید برخی خودروها در سال‌های تحریم منجر به ایجاد بار حقوقی برای شرکت‌های خودروسازی شده بود. در این مورد به طور مشخص می‌توان به طلب غرامت پژو از ایران‌خودرو پس از بازگشتش به ایران پس از برجام اشاره کرد.

برجام باعث شد تا خودروسازان بزرگ دنیا دوباره به بازار ایران بازگشته و در مجموع روح تازه‌ای در این جسم نیمه‌جان بدمند. فارغ از این موضوع که در قراردادهای پسابرجامی از طرف شریک‌های ایرانی چه نابخردی‌ها و کوتاهی‌هایی صورت گرفته است، می‌توان با اطمینان گفت که بازگشت شرکت‌های خوش‌نام حس امنیت و اعتماد دوباره‎ای را به صنعت و بازار خودروی ایران بخشید. اکنون پس از خروج آمریکا از برجام شرکت‌هایی که پس از سال‌ها به ایران بازگشته بودند یکی پس از دیگری چمدان‌های خود را بسته و پروژه‌هایشان را در ایران نیمه‌کاره رها می‌کنند.

نوسازی ناوگان حمل و نقل با کمک ولوو
ولوو یکی از شرکت‌هایی بود که در بخش کشنده‌ها و کامیون‌ها فعالیت خود را از سر گرفته بود و با استقبال خوبی نیز مواجه شده بود. سایپا دیزل سابقه همکاری طولانی با ولوو تراکس داشته و مسئولیت عرضه محصولات این خودروساز سوئدی را بر عهده دارد. حدود دو سال قبل به منظور نوسازی ناوگان خودروهای تجاری فرسوده طرحی از سوی سایپا دیزل کلید زده شد که بر اساس آن مالکان خودروهای تجاری فرسوده می‌توانند با کمک تسهیلات بانکی و امکاناتی که با حمایت دولت ایجاد شده، اقدام به تعویض کامیون فرسوده خود با محصولات جدید این شرکت کنند.

ولوو هم رفتنی شد
میانه بهمن سال 95 اولین سری از ولووهای FH 500 طی مراسمی در قالب طرح نوسازی تحویل مشتریان شد. در این مراسم اعلام شد که تا کنون 2300 نفر برای تعویض خودروی خود ثبت نام کرده‌اند و همگی آن‌ها ولوو FH 500 را برگزیده‌اند. محمدرضا نعمت‌زاده وزیر وقت صنعت، معدن و تجارت در جمع خبرنگاران ضمن اشاره به فضای ایجاد شده پس از برجام در مورد همکاری با شرکت‌های اروپایی مدعی شد که برای اجرای طرح نوسازی قراردادهای لازم با اروپایی‌ها برای خرید 3300 دستگاه خودروی تجاری بسته شده است. با توجه به سابقه خوب ولوو در ایران، طی دو سال گذشته استقبال گسترده‌ای از FH 500 به عمل آمد، اما با خروج آمریکا از برجام شرایط به گونه دیگری تغییر کرد و همکاری این خودروساز سوئدی با سایپا دیزل متوقف شد.

دانگ‌فنگ وارد می‌شود
اکنون سایپا دیزل برای ادامه طرح نوسازی ناوگان خودروهای تجاری به دنبال جایگزین کردن دانگ‌فنگ KX 480 به جای ولوو FH 500 است. این تغییرات به وجود آمده بهانه خوبی است برای آن که دو خودروی یاد شده را در مقابل هم قرار داده و نقاط قوت و ضعفشان را در برابر یکدیگر بسنجیم و از فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو بگوییم.

پیشرانه؛ قلب کِشنده
اهمیت پیشرانه و ویژگی‌های آن در یک خودروی تجاری بسیار بالا است، زیرا فاکتورهای گوناگونی در این نوع خودروها رابطه مستقیم و غیرقابل انکاری با پیشرانه‌شان دارد. نه تنها پیشرانه عاملی تعیین کننده در ظرفیت بار یک کامیون محسوب می‌شود، بلکه هزینه‌های نگهداری، مصرف سوخت، آلایندگی و حتی قدرت ترمز این خودروها نیز تحت تاثیر قلب تپنده آن‌ها است.

ولوو FH 500 از یک پیشرانه شش سیلندر با حجم 12.8 لیتر سود می‌برد که با کد D13C500 EU5 SCR شناخته می‌شود و در بازه 1400 تا 1900 دور در دقیقه حداکثر قدرت 500 اسب بخار و در محدوده 1050 تا 1400 دور در دقیقه، بیشینه گشتاور 2500 نیوتن‌متر را تولید می‌کند. دانگ‌فنگ KX 480 با پیشرانه شش سیلندر 13 لیتری خود با نام ISZ480 50 می‌تواند 480 اسب بخار قدرت در 1900  دور در دقیقه و 2321 نیوتن‌متر گشتاور در 1200  دور در دقیقه در اختیار راننده قرار دهد.

حجم روغن و مایع خنک‌کننده پیشرانه برای دانگ‌فنگ به ترتیب 35 و 42 لیتر است، این اعداد از سوی سایپا دیزل برای ولوو 33 و 40 اعلام شده است. پیشرانه هر دو کشنده از سیستم ترمز خفه کننده اگزوز و رهاکننده هوای فشرده سیلندر که در بخش سوپاپ‌ها عمل می‌کند، سود می‌برند. پیشرانه مورد استفاده در ولوو FH 500 از پیش‌گرم کننده استارت برخوردار است که دانگ‌فنگ KX 480 از آن بی‌بهره است.

ولوو FH 500 از استاندارد آلایندگی یورو 5 EEV برخوردار است که  استانداردی است بین یورو 5 و یورو 6 و از این جهت برتری قابل توجه‌ای نسبت به دانگ‌فنگ KX 480 دارد که دارای استاندارد یورو 4 است. در این خصوص نکته قابل توجه‌ای وجود دارد و آن تناقض میان اطلاعات منتشره از سوی سایپا دیزل است. این شرکت در گزارشی که از مراسم رونمایی دانگ‌فنگ KX 480 در نمایشگاه مشهد در بخش اخبار وب‌سایت رسمی خود کار کرده است استاندارد آلایندگی آن را یورو 5 می‌خواند. این در حالی است که در صفحه مشخصات فنی که توسط همین وب‌سایت منتشر شده آلایندگی این خودرو یورو 4 اعلام شده است. با این همه در سایت اصلی دانگ‌فنگ استاندارد آلایندگی این خودرو یورو 4 و قابل ارتقا به یورو 5 درج شده است.

بنابراین در بخش پیشرانه ولوو FH 500 با اختلاف قابل توجه‌ای نسبت به دانگ‌فنگ KX 480 برتری دارد. موتور ولوو با حجم کم‌تری که نسبت به دانگ‌فنگ دارد، نه تنها از قدرت و گشتاور بالاتری برخوردار است، بلکه در بازه گسترده‌تری حداکثر قدرت و گشتاور خود را در اختیار راننده قرار می‌دهد، درست خلاف دانگ‌فنگ که تنها در دورهای مشخصی به بیشینه قدرت و گشتاور خود می‌رسد. حجم کم‌تر مایع خنک‌کننده موتور و روغن موتور را می‌توان مزیتی برای ولوو دانست.

جعبه‌دنده
مسئولان سایپا در مورد جعبه‌دنده دانگ‌فنگ جدید مدعی شدند که دقیقا همان نمونه به کار رفته در ولوو است، اما در این جا نیز به اطلاعات متفاوتی در سایت سایپا رسیدیم. طبق اطلاعات مندرج در وب‌سایت این شرکت جعبه دنده تعبیه شده در ولوو FH 500 با نام AT2612F I-Shift شناخته می‌شود. این جعبه‌دنده با حداکثر ظرفیت 2600 نیوتن‌متر گشتاور ورودی 12 دنده برای جلو و 4 دنده در جهت عقب دارد. گیربکس دانگ‌فنگ KX‌ا 480 ساخت شرکت ZF بوده و کد آن ZF12AS2540 است، 12 دنده جلو دارد و 2 دنده عقب و حداکثر گشتاور ورودی آن نیز 2540 نیوتن‌متر اعلام شده است.

فرمان و ترمز
هر دو این خودروها از سامانه‌های مشابه‌ای در بخش ترمز سود می‌برند. هر دو به ترمزهای دیسکی با مدارهای جداگانه در جلو و عقب مجهز با سیستم ضد قفل و فناوری هوشمند EBS بوده که با هوای فشرده کار می‌کنند. ولوو FH 500 از سیستم ضد لغزش هوشمند TCS بهره می‌برد و این در حالی است که برای دانگ‌فنگ چنین چیزی مطرح نشده است.
فرمان ولوو برای چرخش کامل در تمام بازه حرکتی خود 4.5 دور نیاز دارد و این میزان برای دانگ‌فنگ 5 دور است. فرمان ولوو در دو جهت قابل تنظیم است ولی برای دانگ‌فنگ چنین آپشنی در میان نیست.

سیستم تعلیق و محورها
محور جلوی ولوو FH 500 با ظرفیت بار 8 تن بوده و سیستم تعلیق آن از نوع پارابولیک به همراه میل موج‌گیر و کمک فنر است. این خودرو در محور عقب ظرفیت 13 تن بار را دارد. تعلیق ولوو در محور عقب از نوع بادی با چهار بالشتک است که می‌توان ارتفاع آن را از داخل اتاق تنظیم نمود. همچنین تعلیق این قسمت ولوو دارای حافظه تنظیمات و میل موج‌گیر است. دانگ‌فنگ KX 480 در محور جلو 7 تن ظرفیت دارد و از تعلیق پارابولیک با کمک‌فنر و میل موج‌گیر بهره می‌برد. در محور عقب نیز ظرفیت بار آن به 13 تن می‌رسد که از تعلیق بادی با 4 بالشتک در کنار میل موج‌گیر برخوردار است.

تجهیزات اتاق
این قسمت را با بررسی اتاق و سایر تجهیزات دانگ‌فنگ KX 480 شروع می‌کنیم. اتاق این خودرو از نوع نسل جدید مدل خواب‌دار دانگ‌فنگ است که دارای دو تخت خواب و سقف بلند است. صندلی راننده بادی و قابل تنظیم بوده و صندلی شاگرد نیز بادی است. سیستم تعلیق اتاق این خودرو در جلو و عقب بادی و بالابر اتاق این دانگ‌فنگ برقی است. سیستم تهویه مطبوع، شیشه شور و برف پاک کن چند زمانه، قفل مرکزی، شیشه بالابر برقی، آینه کناری برقی و آفتابگیر خارجی از دیگر امکانات مربوط به اتاق این خودرو است.

ولوو FH 500 نیز از دو تخت خواب سود می‌برد و اتاق آن از نوع خواب‌دار و با سقف بلند است. از سویی صندلی راننده تمام بادی اتوماتیک و قابل تنظیم است. همچنین صندلی کمک راننده آن تعلیق دار و قابل تنظیم است. این خودرو مجهز به آینه قیچی و آینه‌های کناری الکتریکی گرم‌کن‌دار است. سیستم تهویه مطبوع تمام اتوماتیک، شیشه شور و برف‌پاک‌کن چند زمانه برای رفاه راننده در   نظر گرفته شده‌اند. تعلیق عقب اتاق از نوع بادی است و بالابر اتاق الکتریکی در خودرو تعبیه شده است. دریچه سقفی برقی و شیشه‌بالابر برقی از امکانات دیگر اتاق ولوو هستند. آفتاب‌گیر داخلی و بیرونی برای این ولوو در نظر گرفته شده است.

سیستم‌های ایمنی
هر دو این دو خودروها به صورت مشترک از امکاناتی مانند بوق الکتریکی شهری و بادی، فیلتر رطوبت‌زدای سوخت، لاستیک زاپاس، اتصالات برق و باد تریلر، کپسول اطفای حریق، چراغ مه‌شکن، بکسل بند جلو، جک 20 تن و ابزارآلات ضروری، کروز کنترل، جعبه کمک‌های اولیه، مثلث خطر، قفل مخزن سوخت و بخاری درجا سود می‌برند. افزون بر موارد یاد شده ولوو FH 500 دارای سامانه کاهش آلودگی صوتی، مبدل 24 ولت به 12 ولت، کولر درجا، ایموبلایزر، یخچال، بلوتوث تلفن، قفل مرکزی با کنترل از راه دور، سیستم ضد واژگونی ESP و پیش‌گرم‌کن موتور بوده که برتری قابل توجه‌ای به آن در زمینه تجهیزات  می‌بخشد. در مقابل فقط دانگ‌فنگ از دکمه استارت خارج از کابین برخوردار است.

ولوو؛ برنده غایب
دانگ‌فنگ KX 480 کشنده‌ای است از کشور چین که تولید آن به زودی در مجموعه سایپا دیزل آغاز خواهد شد. این خودرو از طراحی منطقی برخوردار بوده و در مجموع یک کشنده استاندارد محسوب می‌شود. دانگ‌فنگ مدعی است که در زمینه استحکام و ساختار اتاق این خودرو توانسته استانداردهای اروپایی ECE را کسب کند. جهرودی مدیرعامل گروه سایپا در مراسم رونمایی از دانگ‌فنگ KX 480 در مشهد مدعی شد که این خودرو  تحت لیسانس ولوو طراحی شده است. این در حالی است که چنین اطلاعاتی در منابع رسمی و معتبر هیچ کدام از طرفین چینی یا سوئدی منتشر نشده است. همکاری ولوو و دانگ‌فنگ تنها در قالب یک جوینت‌ونچر در بازار چین تعریف شده است و به نظر نمی‌رسد فعالیت‌های مشترک این دو شرکت ارتباطی با محصولات سری KX دانگ‌فنگ داشته باشد.

دانگ‌فنگ KX 480 حتی به شیوه خودروهای سواری چینی یعنی مجهز شدن به انبوهی از آپشن‌ها و امکانات نیز نتوانسته در مقابل محصول اروپایی این رقابت جذابیتی برای خود ایجاد کند. این خودرو از هر نظردر موارد فنی و عملکردی با فاصله قابل توجه‌ای پشت سر ولوو FH 500 حرکت می‌کند و تنها در برخی موارد توانسته این فاصله را کم کند.

فرصت‌های از دست رفته
تحریم‌های جدید بیش از پیش صنعت خودروی ما را تحت‌ تاثیر قرار خواهد داد. جایگزینی ولوو با دانگ‌فنگ را می‌توان تغییری بحرانی برای سایپا تلقی کرد. چرا که سابقه برند ولوو در زمینه ماشین‌های سنگین در ایران نزدیک به سی سال می‌رسد و در طول سه دهه رانندگان و شرکت‌های باربری کیفیت ساخت و دوام بالای محصولات این شرکت را به خوبی درک کرده‌اند. به عبارت بهتر اعتباری که این برند در سال‌های گذشته نزد مشتریان ایرانی به دست آورده است برای برندی مانند دانگ‌فنگ به هیچ وجه وجود ندارد. از طرفی تا پیش از توقف فعالیت‌های ولوو در ایران، محصولات این شرکت سوئدی با استقبال روزافزونی مواجه بودند و حجم مبادلات سایپا دیزل با ولوو تراکس به حدی رسید که در سال 2017  سایپا عنوان شریک تجاری برتر ولوو تراکس را در منطقه MENA (کشورهای آفریقای شمالی و خاورمیانه) از آن خود کرد.

تولید ولوو FH 500 با 20 درصد داخلی سازی انجام می‌شد و در نیمه اسفند 96 اعلام شد که برای رسیدن به داخلی سازی 50 درصدی در حال برنامه‌ریزی هستند. حال پس از تغییرات جدید این فرآیند داخلی سازی و افزایش آن در آینده برای دانگ‌فنگ باید دوباره از ابتدا آغاز شود که می‌تواند دست کم در کوتاه مدت چالشی برای قطعه‌سازی کشور باشد که در آستانه موقعیتی پرخطر برای از دست رفتن نزدیک به 450,000 فرصت شغلی قرار دارد. از سوی دیگر سایپا دیزل با حمایت دولت ایران و سوئد در مسیر تبدیل شدن به هاب صادراتی ولوو در منطقه قرار داشت که می‌توانست از منظر اقتصادی و اشتغال‌زایی رویداد متمایز و بسیار مهمی باشد. اکنون این موقعیت نیز از دست رفته به نظر می‌رسد.

حقیقت؛ راه نجات فردا
طرح نوسازی ناوگان خودروهای تجاری در راستای اهداف برنامه پنجم توسعه به منظور کاهش مصرف سوخت، کاهش آلایندگی و افزایش ایمنی به مرحله اجرا رسیده است. بدیهی است جایگزینی خودرویی مدرن و پیشرفته که از آخرین استاندرادهای روز اروپا در زمینه آلایندگی، مصرف سوخت و ایمنی برخوردار بوده با خودرویی که صرفا خودرویی استاندارد بوده و هنوز درس خود را در جاده‌های ایران پس نداده است عقب گرد قابل توجه‌ای است و سرعت ما را در رسیدن به اهداف تعیین شده می‌کاهد. ولوو FH 500 به طور حتم برنده این مقایسه بوده و از هر نظر کشنده‌ای قابل اتکا و اطمینان است و تنها یک نقطه ضعف بسیار مهم در مقابل دانگ‌فنگ KX 480 دارد و آن هم ادامه نیافتن حضورش در ایران است که باعث می‌شود این بازار تبدیل به حیاط‌خلوتی دنج برای مدعی چینی شود. روی‌گرداندن از حقیقت به هیچ وجه راه حل مشکلات امروز صنعت و بازار خودروی کشور نخواهد بود و تنها راه مقابله با چنین اتفاقات ناخوشایندی که به سرعت نیز در حال گسترش هستند، توسعه روابط مثبت بین‌المللی است.